Co można jeść przy cukrzycy ?
Zgodnie z wytycznymi WHO cukrzycę dzielimy na cztery typy:
cukrzyca typu 1 i 2,
inne określone typy cukrzycy
cukrzyca ciężarnych
Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego dieta stosowana u chorego na cukrzycę typu 2 nie powinna różnić się od podstawowych zasad żywienia zalecanych dla osoby zdrowej. Sposób odżywiania danej osoby powinien być tak dobrany, aby pokrywać ilościowe i jakościowe zapotrzebowanie organizmu człowieka. Dieta powinna dostarczyć wszystkich niezbędnych składników pokarmowych. Musi ona uwzględniać wpływ poszczególnych składników pokarmowych na przemianę węglowodanów. Dieta powinna dostarczyć taką ilość kalorii, która zapewnia utrzymanie lub uzyskanie prawidłowej masy ciała przez pacjenta. Jadłospis musi być tak skomponowany, żeby zapobiegał występowaniu ostrych powikłań cukrzycowych takich jak np. hipoglikemii poinsulinowej, kwasicy hiperosmotycznej, kwasicy ketonowej.
Jadłospis powinien być oparty na produktach o niskim indeksie glikemicznym (IG). IG jest wskaźnikiem, za pomocą, którego systematyzuje się produkty spożywcze według ich wpływu na wartość glikemii po posiłkowej. Dzielimy produkty spożywcze na 3 kategorie. Są to produkty o niskim IG, do których zaliczamy: owoce takie jak: agrest, borówki, śliwki, pomarańcze, pigwa, nektarynki, jabłko, granat, figi świeże, brzoskwinie, pomelo, morele świeże, mandarynki, gruszka, grejpfrut, wiśnie, truskawki, maliny, jeżyny, warzywa takie jak: bakłażan, brukiew, dynia, groszek zielony, marchew, awokado, brukselka, cebula, cukinia, cykoria, fasolka szparagowa, grzyby, kalafior, kapusta, koper, ogórek, oliwki, papryka, por, rzodkiewka, sałata, seler, szczaw, szpinak, czosnek, pomidory, biała fasola, produkty zbożowe takie jak: wasa, dziki ryż, makaron chiński (sojowy lub z fasoli mung), mąka sojowa oraz sok pomidorowy, przecier pomidorowy, jogurt odtłuszczony, twaróg odtłuszczony, dżem słodzony sokiem owocowym. Produkty o średnim IG, to owoce takie jak: figi suszone, śliwki suszone, ananas, banany niedojrzałe, winogrono (zielone i czerwone), żurawina, kiwi, mango, warzywa takie jak: bób niedojrzały/niegotowany, fasola z puszki, zielony groszek z puszki (bez cukru), produkty zbożowe takie jak: kasza gryczana, makaron z mąki razowej – al dente, otręby (owsiane i pszenne), pumpernikiel (bez cukru, słodu i miodu), płatki owsiane, chleb żytni, ryż basmati i brązowy, chleb orkiszowy, musli (niesłodzone), oraz sok marchwiowy, sok grejpfrutowy (niesłodzony), sok pomarańczowy (świeży, niesłodzony), jabłkowy sok (niesłodzony), sok ananasowy (świeży niesłodzony ), sok żurawinowy ( niesłodzony). Produkty o wysokim IG, których powinniśmy unikać to takie, do których zaliczamy owoce takie jak: brzoskwinie z puszki, papaja, banany dojrzałe, melon, morele z puszki, ananas z puszki, rodzynki, daktyle suszone, arbuz, warzywa takie jak: buraki gotowane, kukurydza, ziemniaki gotowane, dynia, kabaczek, bób gotowany, marchew gotowana, rzepa, brukiew (gotowana), seler gotowany (korzeń), produkty zbożowe takie jak: czerwony ryż, spaghetti (ugotowane na miękko),ryż długoziarnisty, kasza manna, chleb „razowy” (z białej mąki), kuskus, bagietka, biały ryż, biszkopt, bułki, chleb ryżowy, ,kasza jęczmienna, mąka kukurydziana, makaron z białej mąki, sucharki, biała mąka, płatki kukurydziane, chleb z białej mąki, mąka ziemniaczana, mąka ryżowa oraz ketchup, musztarda (z cukrem), nutella, sok winogronowy (niesłodzony), sok z mango (niesłodzony),kakao słodzone/czekolada (ekspresowe), lody słodzone cukrem, majonez z cukrem, miód, dżem z cukrem, musli (z cukrem, miodem itp.), napoje (słodzone), piwo. Na wartość IG wpływa rozdrobnienie i przetworzenie produktów spożywczych – im są one bardziej rozdrobnione i przetworzone, tym mają wyższą wartość IG.
Dieta chorego na cukrzycę powinna składać się z 5 do 7 posiłków w ciągu dania. Przerwy pomiędzy posiłkami powinny wynosić od 2 do 3 godzin. W jadłospisie należy zastępować tłuszcze zwierzęce tłuszczami roślinnymi. Dieta powinna być bogata błonnik pokarmowy. Należy również pamiętać o zapewnieniu odpowiedniej ilości płynów ( minimum 2 litry na dobę). Zalecane metody obróbki termicznej potraw to gotowanie w wodzie, gotowanie na parze, grillowanie i pieczenie w foli.
Jadłospis powinien zawierać wyliczone wymienniki węglowodanowe (WW). WW jest to podstawowa wartość obliczeniowa, która mówi, że odpowiednia ilość produktów spożywczych, które zawierają tę samą ilość węglowodanów są między sobą wymienialne. Jeden wymiennik węglowodanowy ma wartość 10 gram węglowodanów, (np. jeden wymiennik zawiera cienka kromka pieczywa razowego). WW ułatwiają urozmaicanie diety pacjenta przez wprowadzanie różnych produktów przy jednoczesnym utrzymaniu na pożądanym stałym poziomie zawartości węglowodanów w poszczególnych posiłkach. Obliczanie ilości WW przez chorego na cukrzycę pomaga uniknąć gwałtownych skoków poziomu glukozy we krwi. Ilość WW spożywanych przez pacjenta ustala lekarz lub dietetyk sugerując się: wynikami pomiaru glukozy we krwi, aktywnością fizyczną pacjenta, chorobami współtowarzyszącymi w przebiegu cukrzycy. Wykorzystując WW podczas układania jadłospisu należy obliczyć, jakie produkty i w jakich ilościach pacjent powinien spożywać w poszczególnych posiłkach, tak, aby zapewnić organizmowi optymalną ilość węglowodanów. W celu wykonania tych obliczeń konieczne jest używanie wagi kuchennej oraz korzystanie z tabeli przeliczeniowej.
Utrata każdego zbędnego kilograma u pacjenta z cukrzycą typu 2 powoduje obniżenie poziomu glukozy we krwi i przynosi poprawę stanu zdrowia chorego. Leczenie dietetyczne cukrzycy powinno być rozpoczęte od normalizacji masy ciała pacjenta. Z diety wykluczamy słodkie napoje, które są bogatym źródłem cukrów prostych i zbędnych kalorii. Zakazane jest podjadanie miedzy posiłkami. Spożywane posiłki należy doprowadzić do mało obfitej ilości podawanej często.
Regularny wysiłek fizyczny wspomaga utratę zbędnych kilogramów, również zwiększa wrażliwość komórek mięśni na insulinę oraz działa zapobiegawczo przeciwko dalszemu postępowi choroby niedokrwiennej serca, nadciśnieniu tętniczemu, hiperlipidemii, a także hamuje wzrost krzepliwości krwi. Każda planowana forma aktywności fizycznej wybierana przez chorego powinna być bezwzględnie skonsultowana z lekarzem. Zaplanowany wysiłek fizyczny trzeba, zabezpieczyć 2 do 3 godzin przed jego rozpoczęciem, poprzedzając go spożyciem dodatkowego posiłku w celu zapobiegania wystąpieniu hipoglikemii po wysiłkowej. Wysiłek fizyczny powinien być wprowadzany stopniowo do rozkładu dnia codziennego np. codzienna gimnastyka. Początkowy zalecany czas ćwiczeń to 10 do 15 minut, następnie można go stopniowo wydłużać o kilka minut.